Fransa’nın Afrika’daki son kalesi ve eski bir Fransız sömürgesi olan Nijer’de asker yönetime el koydu. General Omar Tchiani’nin komutasındaki bir grup subay, ülkenin demokratik yollarla seçilen Cumhurbaşkanı Mohamed Bazoum’u konutunda esir aldı ve darbe bildirisi yayınladı İlerleyen günlerde 10 yıldır görevde olan Tchiani’niyi emekliye ayırması bekleniyordu. Fransa’nın Sehel bölgesindeki son müttefiki olarak görülen Afrikalı lider, bölgede çok sayıda ülkeyle işbirliği içinde olan Rus paralı asker grubu Wagner’e karşıt bir tutum sergiliyordu. Altın ve Uranyum zengini ülkenin lideri Bazoum, çok sayıda işletmesini Fransa tekeline vermişti. Rusya’da üst düzey isimlerin iyimser bir tutumla darbeyi yorumlaması, darbenin arkasında Wagner olabileceği iddialarını gündeme getirdi.
Kendilerine “Vatanı Koruma Ulusal Konseyi (CNSP) “ismini veren bir grup asker, bir karargahta çektikleri ve devlet televizyonu ORTN’de yayımlanan videoda darbe bildirisi okudu. Yarbay Amadou Abdramane’nin okuduğu bildiride, giderek kötüleşen güvenlik durumu ve ülkenin içinden geçtiği sosyo-ekonomik kriz nedeniyle Cumhurbaşkanı Mohamed Bazoum’un devrildiği ve anayasanın askıya alındığı bildirildi. Bildiride, 22.00-05.00 saatlerinde sokağa çıkma yasağı uygulanacağı ve tüm sınırların kapatıldığı kaydedildi. Cumhurbaşkanı Mohamed Bazoum, sabah saatlerinde Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı unsurları tarafından alıkonulmuştu. Halk, darbeyi engellemek için sokağa çıkmış ve Bazoum’un serbest kalması için protesto gösterisi düzenlemişti. Nijer Genelkurmay Başkanı Abdou Sidikou Issa, bugün darbeci askerleri desteklediğini duyuran bir açıklama yayımladı.
Cumhurbaşkanı Bazoum’un gözaltına alınmasına dünyadan tepki yağarken, başkent Niamey’de darbe karşıtları sokağa indi. Parlamento ve cumhurbaşkanlığı önünde toplanan kalabalık, ellerinde Bazoum’un fotoğraflarını taşıdı ve demokrasi sloganları attı. Gözlatındaki Bazoum, Twitter hesabından yaptığı paylaşımda zorlukla kazanılan kazanımların korunacağını ve bunu demokrasiyi seven Nijeryalıların yapacağını söyledi. Ülkenin Dışişleri Bakanı Hassoumi Massoudou da bir paylaşımda bulunarak “tüm demokratları ve yurtseverleri” bu “tehlikeli macerayı” başarısızlığa uğratmaya çağırdı.
Sehel bölgesinde “Fransa’nın eli” olarak bilinen Nijer, Batı’nın da Afrikada’ki en sadık müttefiki olarak lanse ediliyordu. Geçtiğimiz sene düzenlenen online olarak düzenlenen Sehel G5 toplantısında, Afrika liderleri görüntülü dahil olurken, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Bazoum’u Élysée Sarayı’na davet etmiş ve ikili görüşme gerçekleştirmişti. Geçtiğimiz sene Mali’den çekileceğini duyuran Fransa, buradaki birliklerini Nijer’e kaydıracağını açıklamıştı. Bazoum, bölge ülkelerinin aksine Fransa’nın kıtadaki varlığını destekleyen açıklamalar yapmış, ve bölgede artan Rus nüfuzuna karşı olduğunu duyurmuştu.
Yaşanan darbeye karşı, devlet düzeyinde olmasa da çok sayıda üst düzey Rus diplomat ve bürokrat, batının aksine iyimser mesajlar paylaştı. Eski Kremlin danışmanı Sergei Markov, Bazoum’un “Fransız yanlısı” olması nedeniyle Nijer darbesinin “Rus yanlısı” olduğunu iddia etti. Askeri blog yazarı Boris Rozhin, Nijer’in askeri cunta liderliğinin Mali’deki yönetimle bağlantıları olduğunu ve darbecilerin Wagner’in ülkeye girmesine izin verebileceğini iddia etti. Putin’in akıl hocası olarak bilinen Alexander Dugin ise “Nijer bizim! Frans’nın Afrika’daki son kuklası doğrudan Rusya-Afrika forumuna devriliyor” mesajını paylaştı.
Darbenin ardından başta Avrupa ülkeleri olmak üzere çok sayıda uluslararası aktörden kınama mesajları paylaşıldı. Türkiye Dışişleri Bakanlığı yaptığı açıklamada, gelişmelerin endişeyle takip edildiği ve Türkiye’nin Nijer’in yanında yer almaya devam edeceği belirtildi. Darbeye karşı olduğunu duyuran ilk ülkelerden biri olan Fransa Dışişleri Bakanı Catherine Colonna, ülkesinin Nijer’de iktidarı zorla ele geçirmeye yönelik her türlü girişimi şiddetle kınadığını bildirdi.
ABD, Nijer’deki darbe girişimini şiddetle kınayarak, Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı’na bağlı unsurlara “Cumhurbaşkanı Mohamed Bazoum’un serbest bırakılması ve şiddetten kaçınılması” çağrısında bulundu. Almanya Dışişleri Bakanlığı, Nijer’deki darbeyi kınayan yazılı açıklama yayımladı ve meşru hükümete desteğini bildirdi. Avrupa Birliği (AB) Konseyi Başkanı Charles Michel, Nijer’de askeri darbeyle devrilen Cumhurbaşkanı Mohamed Bazoum ile konuştuğunu ve destek ifade ettiğini bildirdi.
Nijer, yer altı kaynakları açısından oldukça zengin bir ülke, ancak kaynaklarını diğer ülkeler kullanıyor. Dünyanın en zengin 4. uranyum yatağına sahip, altın ile petrol kaynakları bulunan ve tarıma elverişli alanlarla çevrili Nijer’de halk, bu zenginlikten istifade edemiyor. Ülkedeki Uranyum ve altın kaynakları Fransız şirketlerinin tekelinde. Nijer’de bulunan uranyum, Fransa’nın nükleer enerji ihtiyacının yüzde 35’ini, elektrik ihtiyacının ise yüzde 75’ini karşılıyor. Bunun dışında ABD ve Çin de petrol ve altın çıkarma ruhsatına sahip ülkeler. Ülkede Fransa’nın da 1.500 kadar askeri bulunurken, 2 adet ABD drone üssü aktif vaziyette. Yedi ülkeyle sınır paylaşan karayla çevrili bir ülke olan Nijer, Nijer sınırına dayanan El Kaide ve DEAŞ için de hareket alanı sağlıyor. Terör örgütlerinin bölgede nüfuz kazanmasından endişe duyuluyor.
